Σύζυγοι ή Γονείς; Δύο ρόλοι συμπληρωματικοί!

Συχνά συναντάμε στην πρακτική μας νέους γονείς, οι οποίοι φαίνονται χαμένοι ανάμεσα στους πολλούς, απαιτητικούς και, πολλές φορές, αντιφατικούς ρόλους που αναλαμβάνουν στην καθημερινότητα τους. Ειδικότερα, όταν έρχεται στο σπίτι το πρώτο παιδί αλλάζει η ισορροπία των σχέσεων στο ζευγάρι, καθώς εκτός από σύντροφοι γίνονται και γονείς. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο να παραμελείται ο πρώτος ρόλος προς όφελος του γονεϊκού. Ο συμβιβασμός εξάλλου ανάμεσα σε αυτούς δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά είναι αναγκαίος ώστε να μπορέσουν οι δύο σύντροφοι να είναι καλά και μεταξύ τους και μαζί με το παιδί.

Το ζευγάρι

Μπορούμε να το αποκαλέσουμε και ως ο «πρωταρχικός δεσμός». Το ζευγάρι αναφέρεται σε δύο ενήλικα άτομα που αποφασίζουν να «συμπλεύσουν» και να δημιουργήσουν οικογένεια. Μπορούμε να το σκεφτούμε ως τον αρχικό δεσμό, από τον οποίο θα προκύψουν αργότερα όλοι οι υπόλοιποι δεσμοί (τα υπόλοιπα μέλη και οι σχέσεις της οικογένειας). Για το λόγο αυτό, η προστασία και η ύπαρξη στο χρόνο του συγκεκριμένου δεσμού είναι μεγάλης σημασίας. Οι δύο σύζυγοι δημιουργούν το δικό τους καταφύγιο, το δικό τους χώρο, που προσφέρει συναισθηματική κάλυψη, αλλά και βοηθάει τον κάθε ένα να αντέχει το βάρος των εξωτερικών ερεθισμάτων και θεμάτων. Οι δυο σύζυγοι είναι καλύτερο να επικοινωνούν με ένα τρόπο συμπληρωματικό, με αμοιβαίους συμβιβασμούς και υποχωρήσεις, χωρίς ο σύζυγος που υποχωρεί να αισθάνεται ότι υπέκυψε, παραδόθηκε ή ηττήθηκε. Οι σύζυγοι κατά τη συνύπαρξη και την αμοιβαία προσαρμογή τους, είναι καλό να προσπαθούν να ενισχύσουν τις θετικές πλευρές του συντρόφου τους. Αν επιμένουν να βελτιώσουν ή να προστατέψουν το σύντροφο τους, υπάρχει το ενδεχόμενο η προσπάθεια αυτή, τελικά να οδηγήσει στην ακύρωση του προσώπου που αγαπούν (του συντρόφου δηλαδή). Αντί δηλαδή να δεχτούν το σύντροφό τους του επιβάλλουν πρότυπα στα οποία πρέπει ο τελευταίος διαρκώς να ανταποκρίνεται. Επίσης η τάση για προστασία όταν γίνει υπερβολική, οδηγεί στη δημιουργία προτύπων αλληλεπίδρασης του τύπου : προστάτης – εξαρτώμενος με επιβαρυντικές συνέπειες κυρίως για τον δεύτερο. Συχνά λέμε στο σύζυγο: προστατεύεις τη γυναίκα σου με τρόπο που την αναστέλλει. Ή λέμε στη σύζυγο: αποσπάς περιττή προστασία από τον άνδρα σου με μεγάλη επιδεξιότητα.

Αν δούμε την οικογένεια σαν ένα σύστημα, τότε το υποσύστημα των συζύγων πρέπει να θέτει όρια που θα το προστατεύει από αδικαιολόγητες παρεμβάσεις. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν η οικογένεια έχει παιδιά. Οι δυο σύζυγοι πρέπει να έχουν ένα δικό τους ζωτικό χώρο, ένα χώρο ανάσας και ανασυγκρότησης, χωρίς εισβολές και παρεισφρήσεις.

Οι γονείς

Με τη γέννηση του πρώτου παιδιού, το υποσύστημα των συζύγων πρέπει να τροποποιηθεί, να αλλάξει δηλαδή ως ένα βαθμό για να εκπληρώσει τα καθήκοντα της φροντίδας, του μεγαλώματος και της κοινωνικοποίησης του παιδιού, δίχως παράλληλα να χάσει το σημαντικό χώρο που προσφέρει στους δυο συζύγους. Εδώ, μιλάμε για ένα όριο που πρέπει να μπει, έτσι ώστε το παιδί να έχει πρόσβαση στους γονείς, αλλά θα αποκλείεται από τις συζυγικές λειτουργίες. Υπάρχουν ζευγάρια που ενώ λειτουργούν καλά ως ομάδα των δυο ατόμων, δεν καταφέρνουν να διαφοροποιηθούν για να δεχτούν και το τρίτο άτομο. Σε τέτοιες περιπτώσεις το μικρό παιδί μπορεί να απορροφηθεί από τα προβλήματα του υποσυστήματος των συζύγων.

Η διαδικασία και ο ρόλος του γονέα διαφέρει ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Όταν τα παιδιά είναι πολύ μικρά οι γονείς πρέπει να φροντίζουν και να ανατρέφουν. Ο έλεγχος και η καθοδήγηση αποκτούν μεγαλύτερη σημασία αργότερα. Καθώς το παιδί ωριμάζει ειδικά κατά την περίοδο της εφηβείας οι απαιτήσεις και η συμπεριφορά των γονέων αρχίζουν να συγκρούονται με τις αντίστοιχες απαιτήσεις των παιδιών για αυτονομία, μια απαίτηση απόλυτα ταιριαστή με τα χαρακτηριστικά της εφηβείας. Ο ρόλος του γονέα γίνεται τότε μια ακόμα πιο δύσκολη διαδικασία. Οι γονείς επιβάλουν κανόνες που τα παιδιά δεν φαίνονται διατεθειμένα να δεχτούν. Τα παιδιά από την άλλη δεν δείχνουν πάντα με σαφήνεια την ανάγκη τους για διάθεση περισσότερου προσωπικού χώρου και χρόνου.

Είναι πολύ πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε πόσο πολύπλοκο και δύσκολο είναι να μεγαλώνει κανείς παιδιά. Κανείς δεν μένει απόλυτα ικανοποιημένος από τα γονικά του καθήκοντα και κανείς δεν περνά μέσα από αυτή τη διαδικασία ανέπαφος. Οι γονείς δεν μπορούν να προστατεύσουν και να καθοδηγήσουν χωρίς ταυτόχρονα να ασκήσουν έλεγχο και χωρίς να θέσουν περιορισμούς. Από την άλλη πλευρά τα παιδιά δεν μπορούν να μεγαλώνουν να προσαρμόζονται και να ανεξαρτητοποιούνται δίχως να απορρίπτουν και δίχως να επιτίθενται. Άρα η σύγκρουση είναι μια διαδικασία που πάντα θα υπάρχει, επομένως δεν θα πρέπει να φοβίζει, καθώς είναι μέρος της διαδικασίας της κοινωνικοποίησης των παιδιών. Γονική λειτουργία λοιπόν, σημαίνει φροντίζω, καθοδηγώ, ελέγχω. Η «ιδανική» αναλογία των τριών αυτών στοιχείων προκύπτει τόσο από την ικανότητα των γονέων να προσφέρουν και τα τρία στοιχεία, όσο και από τις ανάγκες των παιδιών, οι οποίες εμφανίζονται και διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία, στην οποία βρίσκεται το παιδί. Σίγουρα ο ρόλος του γονέα προϋποθέτει και τη χρήση εξουσίας. Πρέπει ο γονιός να είναι σε κάποια θέση ισχύος έτσι ώστε να μπορέσει να καθοδηγήσει, να συμβουλέψει, να ασκήσει μιας μορφής έλεγχο. Η κατανομή λοιπόν της δύναμης δεν είναι όμοια κατανεμημένη ανάμεσα σε γονείς και παιδιά και αυτό είναι απαραίτητο για να μπορέσει ο γονέας να ασκήσει το ρόλο του. Άλλωστε επειδή η οικογένεια είναι ένα εργαστήριο κοινωνικής εκπαίδευσης, τα παιδιά χρειάζεται να μάθουν επίσης ότι σε πολλές περιπτώσεις θα έχουν να διαπραγματευτούν και να χειριστούν καταστάσεις άνισης κατανομής της δύναμης.

Επίλογος

Από τα παραπάνω φαίνεται πως το να είσαι γονιός και σύντροφος είναι μια δύσκολη, πολύπλοκη, αλλά και ωραία κατάσταση. Χρειάζεται να υπάρχουν πάντα ισορροπίες ανάμεσα σε επιλογές που συχνά δεν μπορούν να συμβιβαστούν, αλλά ούτε και χρειάζεται, καθώς είναι απαραίτητες για μια “καλή” και ειρηνική ζωή μιας οικογένειας, στην οποία οι διαφωνίες, οι εντάσεις και οι διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες μπορούν να συνυπάρξουν.